„Regionalizm
w badaniach literackich: tradycja i nowe orientacje” (podsumowanie projektu)
Projekt „Regionalizm w badaniach literackich: tradycja i
nowe orientacje”, finansowany przez Narodowe Centrum Nauki (DEC-2013/09/B/HS2/01132) i realizowany pod patronatem
Komitetu Nauk o Literaturze PAN w latach 2014-2017, objął zespołowe
przedsięwzięcie badawcze, w którym uczestniczyli literaturoznawcy z sześciu ośrodków akademickich w
Polsce (Akademii Pomorskiej w Słupsku, Uniwersytetu Jagiellońskiego,
Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Uniwersytetu w Białymstoku, Uniwersytetu
Wrocławskiego oraz Uniwersytetu Zielonogórskiego) oraz zaproszeni przez nich
badacze polscy i zagraniczni. Zespołem kierowała prof. dr hab. Małgorzata
Mikołajczak z Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Zielonogórskiego.Jednym z wykonawców grantu był kierujący Śląską
Pracownią Regionalistyczną w Uniwersytecie Wrocławskim dr hab. prof. UWr
Wojciech Browarny.
W ramach projektu, który nawiązał do prac
zainicjowanych podczas konferencji „Nowy regionalizm w badaniach literackich –
badawczy rekonesans i zarys perspektyw” (Zielona Góra 2012), podjęto
nowatorskie interdyscyplinarne badania nad kluczowymi zagadnieniami
literaturoznawstwa regionalistycznego, takimi jak relacje
centro-peryferyjne, tożsamości transgraniczne oraz formy obecności historii
i pamięci w literaturze regionalnej. Zbadano także historię regionalizmu
literackiego w Polsce, zebrano i opracowano materiały źródłowe dotyczące tego
zagadnienia. Wykonawcy projektu wykorzystali nowoczesne metodologie i nowe
języki opisu literatury regionalnej, sięgnęli do orientacji wyłaniających się w
ramach tzw. zwrotu przestrzennego i kulturowej teorii literatury.
Wyniki badań, omówione i przedyskutowane podczas
spotkań zorganizowanych we Wrocławiu (2014), Białymstoku (2015) i Olsztynie
(2016), zostały opublikowane w postaci trzech monografii: Centra–peryferie w literaturze polskiej XX i XXI wieku (red. W.
Browarny, E. Rybicka, D. Lisak-Gębala, Kraków 2015), Region
a tożsamości transgraniczne. Literatura. Miejsca. Translokacje (red. D.
Zawadzka, M. Mikołajczak, K. Sawicka-Mierzyńska, Kraków 2016) oraz Regionalizm literacki – historia i pamięć (red.
Z. Chojnowski, E. Rybicka, Kraków 2017), które ukazały się kolejno jako tom
trzeci, czwarty i szósty serii „Nowy regionalizm w badaniach literackich”.
Osobno, jako piąty tom serii ukazała się antologia tekstów, przedstawiająca
rozwój idei regionalistycznej w refleksji o literaturze: Regionalizm literacki w Polsce – zarys historyczny i wybór źródeł (red.
Z. Chojnowski, M. Mikołajczak, wstęp M. Mikołajczak, Kraków 2016).
Główny rezultat przeprowadzonych badań to
rekonfiguracja obszaru literaturoznawstwa regionalistycznego, obejmująca zmianę
perspektyw, metod i narzędzi badawczych. Ich owocem jest również przyrost
wiedzy na temat twórczości regionalnej i zjawisk regionalnych w literaturze
oraz nowe spojrzenie na literaturę – w świetle literaturoznawstwa
regionalistycznego. Dodatkowy efekt projektu to przygotowanie gruntu do
uprawiania zintegrowanych badań inter- i transdyscyplinarnych, w tym
regionalnej komparatystyki.
Projekt ożywił i zdynamizował
literaturoznawczą regionalistykę, przyczynił się do wzrostu roli i znaczenia
badań regionalnych w nauce o literaturze oraz we współczesnej humanistyce,
otworzył nowe horyzonty badawcze – ważne nie tylko w wymiarze naukowym, ale i
społecznym, gdyż pole badawcze regionalizmu okazało się obszarem skupiającym
kluczowe problemy współczesności, takie jak relacja między globalnym a
lokalnym, migracja, wielo- i transkulturowość, szeroko rozumiane pogranicze
etc.
prof. dr hab. Małgorzata Mikołajczak
