Pracownia Badań Regionalnych: Przepisywanie Sudetów

„Przepisywanie Sudetów”. Spotkanie pisarzy z Czech, Niemiec i Polski z badaczami literatury i kultury sudeckiej

25-26 września 2015

Café Księgarnia Tajne Komplety

Przejście Garncarskie 2

50107 Wrocław

Sudety, góry rozciągające się od Děčína w północnych Czechach do Opawy na wschodnim krańcu Śląska, straciły w XX wieku ogromną część swojego kulturowego dziedzictwa, zyskując w zamian nowe znaczenia ideologiczne i geopolityczne. Po zakończeniu II wojny światowej w Sudetach, podobnie jak na innych obszarach Europy Środkowej, rozpoczął się proces tworzenia (się) nowych tożsamości, określających zarówno dawnych, jak i nowych mieszkańców tego regionu. Świadkiem tego procesu była i jest nadal literatura.

W eseju Geschichte findet statt [Historia zajmuje miejsce] niemiecka historyk kultury Aleida Assmann zaproponowała definicje przestrzeni i miejsca, które mogą okazać się przydatne w naszym spojrzeniu na Sudety:

„Przestrzeń jest przedmiotem decyzji i planowania, obiektem do dyspozycji takich graczy na scenie świata, jak zdobywcy, architekci, urbaniści czy politycy. Wszyscy oni zwracają się ku przyszłości, chcąc w przestrzeń ingerować, zmieniać ją i przekształcać. Natomiast miejsca są określone przez rzeczy, których już ktoś doświadczył, bo je stworzył lub przebolał ich stratę. Dzięki rzeczom historia ma swoje miejsce, dzięki nim pozostawia ślady: relikty, resztki, blizny lub rany. To właśnie miejsca mają nazwy i swoje opowieści, przechowujące przeszłość, przestrzenie – przeciwnie – mają tylko potencjał wynikający z planowania i oczekiwanego sensu”.

Gdyby rozróżnienie Aleidy Assmann odnieść do Sudetów, można by powiedzieć, że stały się one miejscem – historii lub opowieści – dla wypędzonych Niemców dopiero po II wojnie światowej. Dla nowych mieszkańców Polaków i Czechów w tym samym czasie Sudety były przestrzenią, której wartość i znaczenia trzeba było dopiero stworzyć, zaplanować i przekształcić zgodnie z narodową semantyką, na nowo – poprzez kulturę i literaturę – oznakować. Ale także w niemieckiej powojennej literaturze, dotyczącej Sudetów, można je rozumieć tylko w kontekście wielkiej przemiany znaczeniowej. Chociaż te same szczyty, pasma górskie, doliny, rzeki itd. niezmiennie określają miejsca odniesienia lokalnej opowieści (historii), to ludzie jako jej twórcy, ale także jako jej temat, znaleźli się w stanie mobilności. Z całą pewnością to rozejście się miejsca i jego mieszkańców zmieniło z czasem ich sposób myślenia. Literatura, z jednej strony, opisała tę przemianę, z drugiej – sama przyczyniła się do powstania nowej świadomości Niemców sudeckich oraz polskich i czeskich osadników, sprawdzając i przekształcając ich postrzeganie własnej historii. Chcielibyśmy uwzględnić wszystkie narodowe perspektywy widzenia Sudetów, ale równocześnie potraktować ten region jako jedno miejsce literatury powstającej, przynajmniej od połowy XX wieku, w trzech językach.

Spotkanie autorów odbędzie się w dniach 25-26 września 2015 w księgarni Tajne Komplety we Wrocławiu. Jego organizatorami są: Śląska Pracownia Regionalistyczna Uniwersytetu Wrocławskiego (dr hab. Wojciech Browarny), Uniwersytet Techniczny w Dreźnie (prof. Christian Prunitsch) i księgarnia Tajne Komplety. Spotkanie jest finansowane przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Saksonii i UWr. Sprawami organizacyjnymi zajmują się dr Jörg Bernig (Radebeul / Dresden), autor wierszy, esejów i powieści o tematyce sudeckiej, oraz Wojciech Browarny (Wrocław), historyk literatury i śląskoznawca.

Serdecznie zapraszamy

Program

piątek, 25 września 2015 (Tajne Komplety)

17.00–21.00

Otwarcie (Jörg Bernig, Wojciech Browarny, Christian Prunitsch)

Gudrun Pausewang: Erst bin ich Mensch

Olga Tokarczuk: Niechętni zdobywcy

Radek Fridrich: Janusovská krajina

sobota, 26 września 2015 (Tajne Komplety)

10.00–13.00

Jakuba Katalpa: Geografie ztráty

Peter Becher: Mein Sudetenland